Urlopy dla rodziców cz. 2 - urlop wychowawczy i ojcowski - wszystko co powinniście wiedzieć

       

     Dziś chciałabym przybliżyć Wam zagadnienia dotyczące urlopów wychowawczych oraz innych  urlopów związanych z rodzicielstwem.

*Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy jest kolejnym urlopem z którego mama może skorzystać po zakończeniu urlopu rodzicielskiego aby móc opiekować się swoją pociechą.

Komu przysługuje i w jakim wymiarze?

Prawo do urlopu wychowawczego ma rodzic zatrudniony co najmniej 6 miesięcy.

Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się także poprzednie okresy zatrudnienia, tak więc liczy się łączny staż pracy u wszystkich pracodawców.

Wymiar urlopu wynosi 36 miesięcy i jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

W przypadku jeśli dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność i wymaga osobistej opieki rodzica, dodatkowo przysługuje 36 miesięcy urlopu wychowawczego. Urlop ten nie może przysługiwać na okres dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Przepisy umożliwiają skorzystanie z urlopu wychowawczego z podziałem na 5 części, które nie muszą być wykorzystane bezpośrednio po sobie. Ponadto nie ma określonej minimalnej ani maksymalnej długości jednej części urlopu. Tak więc rodzic może sam decydować w tym zakresie, a pracodawca za każdym razem musi uwzględnić wniosek pracownika o urlop wychowawczy.

Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje zarówno pracującej mamie, jak i pracującemu tacie. Z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie skorzystać oboje rodzice, jednak łączny wymiar urlopu nie może przekraczać podstawowego wymiaru tj. 36 miesięcy.

Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego

Urlop wychowawczy udzielany jest wyłącznie na wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu.

Podjęcie pracy na urlopie wychowawczym

Rodzic przebywający na urlopie wychowawczym ma prawo podjąć pracę zarobkową u pracodawcy, który udzielił mu takiego urlopu lub u innego pracodawcy. Jednak podjęcie zatrudnienia nie może spowodować zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W przypadku ustalenia przez pracodawcę, że pracownik stale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (np. podjął pracę na cały etat u innego pracodawcy), pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym. 

Przerwanie urlopu wychowawczego

Rodzic może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym czasie – za zgodą pracodawcy, a także po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy, w terminie nie późniejszym niż na 30 dni przed  zamiarem podjęcia pracy.

Powrót do pracy po urlopie wychowawczym

Po powrocie z urlopu wychowawczego pracodawca  zobowiązany jest do zatrudnienia pracownika na stanowisku zajmowanym przez niego przed urlopem stanowisku pracy. W przypadku, gdy pracodawca nie ma takiej możliwości, musi zaproponować pracownikowi stanowisko równorzędne do poprzednio zajmowanego oraz odpowiadające kwalifikacjom zawodowym pracownika. Wynagrodzenie jakie pracownikowi zostanie przyznane nie może być niższe od wynagrodzenia za pracę przysługującego innemu pracownikowi wykonującemu pracę na stanowisku, które ten pracownik zajmował  przed urlopem.

Należy jednak dodać, że niestety ochrona trwałości stosunku pracy pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym kończy się z chwilą jego powrotu do pracy. W związku z tym nie ma przeszkód prawnych, aby pracodawca w dniu powrotu do pracy wypowiedział mu umowę o pracę.

Czy urlop rodzicielski ma wpływ na urlop wychowawczy?

W wyniku nowelizacji przepisów od dnia 2 stycznia 2016 r. liczba części urlopu wychowawczego jest uzależniona od liczby części wykorzystanego urlopu rodzicielskiego.

Jeżeli wykorzystanie części urlopu rodzicielskiego nie będzie następowało bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego i urlopie macierzyńskim, to liczba wykorzystanych części urlopu pomniejszy liczbę części  urlopu wychowawczego.

Przykład

Mama urodziła dziecko 4 stycznia 2016 r. złożyła wniosek o 16 tygodni urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego . Pozostałe 16 tygodni urlopu chce wykorzystać w dwóch częściach, pierwszą w 2017 roku, a drugą w 2018 roku. W takiej sytuacji urlop wychowawczy może składać się maksymalnie z 3 części zamiast 5, ponieważ liczbę części urlopu wychowawczego należy pomniejszyć o 2.

Przy czym pomniejszenie liczby części urlopu wychowawczego nie wpłynie na jego wymiar, nadal wyniesie on 36 miesięcy.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego podczas i po zakończeniu urlopu wychowawczego

Mamie będącej na urlopie wychowawczym nie przysługuje zasiłek chorobowy za okres niezdolności do pracy, ponieważ w tym okresie nie podlega ona ubezpieczeniu chorobowemu.

W sytuacji gdy niezdolność do pracy rozpoczęła się podczas urlopu wychowawczego i trwa nieprzerwanie po jego zakończeniu, mama ma prawo do świadczenia chorobowego od pierwszego dnia po zakończeniu urlopu.

Urlop wychowawczy a ubezpieczenia społeczne

Od 1 września 2013 roku osoba przebywająca na urlopie wychowawczym obowiązkowo podlega :

·        ubezpieczeniom społecznym – jeżeli nie posiada innych tytułów do tych ubezpieczeń np. nie wykonuje umowy zlecenia lub nie prowadzi działalności gospodarczej,

·        ubezpieczeniu zdrowotnemu – jeżeli nie ma innego tytułu do ubezpieczenia,

Składki na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne są wykazywane przez pracodawcę w miesięcznych deklaracjach rozliczeniowych ZUS natomiast finansowane są przez budżet państwa. Jednak aby składki mogły być naliczane przez pracodawcę, pracownik korzystający z urlopu wychowawczego powinien przedłożyć oświadczenie o braku innych tytułów do ubezpieczeń oraz prawa do renty lub emerytury.

Obniżenie wymiaru czasu pracy zamiast urlopu wychowawczego

Rodzic, który uprawniony jest do urlopu wychowawczego może zamiast korzystania z niego, złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy. Wymiar ten, nie może być  niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Wniosek o zmniejszenie etatu należy złożyć najpóźniej na 21 dni przed rozpoczęciem pracy w skróconym wymiarze czasu pracy. Pracodawca jest zobowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika.

Uwaga! Rodzic, który zdecydował się skorzystać z obniżenia wymiaru czasu pracy podlega ochronie w zakresie trwałości stosunku pracy. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę, ani rozwiązać umowy o pracę na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Jednak łączny okres ochrony przed zwolnieniem nie może trwać dłużej niż 12 miesięcy.

Ochrona pracowników- rodziców przed zwolnieniem z pracy

Przyszłe mamy oczekujące na przyjście na świat swojego dziecka, a także rodzice korzystający z urlopów związanych z rodzicielstwem podlegają ochronie przed zwolnieniem z pracy.

Zgodnie z kodeksem pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą:

·        w okresie ciąży,

·        w okresie urlopu macierzyńskiego,

chyba, że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy.

Ochrona przysługuje również kobiecie, która zajdzie w ciążę w trakcie okresu wypowiedzenia.

W takiej sytuacji umowa o pracę nie może być rozwiązana i pracodawca powinien anulować wypowiedzenie.

Ponadto, jeżeli nastąpi rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem, w trakcie którego okaże się, że kobieta była w ciąży, wówczas pracodawca będzie musiał przywrócić ją do pracy.

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w czasie ciąży lub trwania urlopu macierzyńskiego może nastąpić w czasie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Należy zaznaczyć, że upadłość czy likwidacja musi dotyczyć całego zakładu pracy, a nie tylko np. wydziału firmy.

Umowa na czas określony a ciąża

Umowa o pracę zawarta na czas określony oraz umowa zawarta na okres próbny przekraczający 1 miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3 miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu – Art 177 §3 Kodeksu pracy.

Jeżeli umowa zostanie przedłużona do dnia porodu, pracodawca nie musi zawierać kolejnej umowy czy aneksu do umowy przedłużającego okres jej trwania.

Ochrona przed rozwiązaniem oraz wypowiedzeniem umowy o pracę dotyczy również rodziców przebywających na urlopach wychowawczych.

Pracodawca nie może rozwiązać ani wypowiedzieć umowy o pracę rodzicowi, który złożył wniosek o urlop wychowawczy na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego do dnia jego zakończenia.

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę jest możliwe w przypadku:

·        ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

·        gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy,

·        w przypadku zwolnień indywidualnych i grupowych z przyczyn niedotyczących pracowników

*Urlop ojcowski

Pracujący tata dziecka ma prawo do 2 tygodni urlopu ojcowskiego, z którego będzie mógł skorzystać do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia.

Urlop można podzielić na 2 części, jednak, żadna z części nie może być krótsza niż 1 tydzień.

Urlop ojcowski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika wychowującego dziecko składany w terminie nie krótszym, niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Do wniosku o urlop ojcowski należy złożyć następujące dokumenty:

·        skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, lub kopie dokumentu,

·        oświadczenie pracownika- ojca wychowującego dziecko, że nie korzystał z urlopu ojcowskiego, ani z jego części,

Przerwanie urlopu ojcowskiego

Po zmianie przepisów tj. od dnia 2 stycznia 2016 r. tata przebywający na urlopie ojcowskim będzie mógł przerwać urlop jeśli w tym czasie dziecko zachoruje i będzie wymagało opieki szpitalnej. Wówczas pozostałą część urlopu tata będzie mógł wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala. Nie ma znaczenia okres jaki dziecko pozostaje w szpitalu, a jedynie wiek dziecka tj. do 24 miesiąca życia.

*Opieka na dziecko – nowe zasady udzielania

Pracujący rodzic ma prawo do 2 dni opieki nad dzieckiem, które przysługuje do ukończenia przez nie 14 roku życia (Art 188 Kp).

Jeżeli oboje rodzice dziecka są zatrudnieni, z opieki może skorzystać tylko jedno z nich składając stosowne oświadczenie pracodawcy.

Wymiar opieki jest niezależny od liczby dzieci. Pracownik sprawujący opiekę nad dzieckiem, zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Niewykorzystana opieka nad dzieckiem w danym roku kalendarzowym nie przechodzi na rok kolejny.

Od 2 stycznia 2016 r. z opieki nad dzieckiem można skorzystać w następujący sposób:

·        w wymiarze dniowym – 2 dni,

·        w wymiarze godzinowym – 16 godzin.

O sposobie wykorzystania opieki decyduje pierwszy wniosek złożony przez pracownika w roku kalendarzowym.

Tekst: Iza K.