ZWOLNIENIA LEKARSKIE I ZASIŁKI

Wszystko o zwolnieniach lekarskich

Komu przysługuje płatne zwolnienie lekarskie:

            Prawo do świadczenia chorobowego przysługuje zarówno pracownikowi zatrudnionemu na postawie mowy o pracę, jak i zleceniobiorcy, a także przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą. Z uwagi na to, iż zasady przyznawania świadczeń chorobowych różnią się, postaram się poniżej omówić poszczególne grupy.

Pracownik - zatrudniony na podstawie umowy o pracę

Prawo do świadczenia chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy przysługuje osobie, która posiada staż ubezpieczeniowy co najmniej 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Do okresu 30 dni wliczane są wcześniejsze okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu o ile między tymi okresami nie wystąpiła przerwa przekraczająca 30 dni.

Pracownik może nabyć prawo do świadczenia chorobowego bez względu na długość obecnego ubezpieczenia chorobowego, jeśli spełnia jeden z warunków, które określa ustawa zasiłkowa:

·      posiada wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego (bez znaczenia, jak długa przerwa wystąpiła w ubezpieczeniu chorobowym), dodam że nie zalicza się do tego okresu urlopu wychowawczego i bezpłatnego;

·      niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;

·      jest absolwentem szkoły lub szkoły wyższej i został objęty ubezpieczeniem chorobowym     w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,

·      był posłem lub senatorem i przystąpił do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni          od ukończenia kadencji.

Jaki czas możemy przebywać na zwolnieniu lekarskim

Na zwolnieniu lekarskim można przebywać 182 dni,

w przypadku gruźlicy oraz ciąży - 270 dni.

Jeżeli po zakończeniu okresu chorobowego, nadal pracownik jest niezdolny do pracy wówczas ZUS może przyznać świadczenie rehabilitacyjne lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Wynagrodzenie na zwolnieniu lekarskim

Przebywając na zwolnieniu lekarskim pracownik otrzyma 80% podstawy wynagrodzenia,

w przypadku pobytu w szpitalu 70% ,

natomiast w przypadku choroby zawodowej, wypadku przy pracy oraz choroby w czasie ciąży – 100% podstawy wynagrodzenia.

Za pierwsze 33 dni choroby pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe, które jest wypłacane przez pracodawcę. Jeżeli choroba trwa dłużej, pracownik otrzymuje zasiłek chorobowy, który jest wypłacany od 34 dnia choroby.

Zasiłek chorobowy wypłacany jest przez ZUS, jeśli pracodawca miał zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego do 20 osób wg stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku.

Natomiast jeśli zgłoszonych było powyżej 20 osób, wówczas zasiłek chorobowy wypłaca pracodawca.

Wyjątek stanowią pracownicy po 50 roku życia – wynagrodzenie chorobowe płatne jest do 14 dni, natomiast później już zasiłek chorobowy.

Powiadomienie pracodawcy o chorobie

W przypadku choroby pracownik zobowiązany jest niezwłocznie powiadomić pracodawcę                     o przyczynie nieobecności w sposób przyjęty z danym zakładzie pracy.

Zwolnienie lekarskie wydawane jest przez lekarza w dwóch formach:

·         papierowej – wówczas na dostarczenie zwolnienia pracodawcy mamy czas 7 dni licząc                        od następnego dnia po wystawieniu zwolnienia. Możemy je dostarczyć za pośrednictwem osób trzecich np. rodziny, lub za pośrednictwem poczty – listem poleconym, najlepiej           za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

·         elektronicznej – od 1 stycznia 2016 r. lekarze mogą wystawiać zwolnienia lekarskie                      w wersji elektronicznej. Lekarz wystawiając w takiej formie zwolnienie, przesyła je do ZUS, który udostępnia je pracodawcy na profilu PUE ZUS. Wówczas pracownik zwolniony jest z obowiązku przekazania dokumentu do pracodawcy.

Wystawianie zwolnień lekarskich w formie papierowej oraz elektronicznej będzie obowiązywało      do końca 2017 roku. Natomiast od 1 stycznia 2018 roku zwolnienia lekarskie będą wystawiane wyłącznie w wersji elektronicznej.

Kontrole zwolnień lekarskich

Osoby przebywające na zwolnieniach lekarskich mogą spodziewać się kontroli przez płatnika świadczenia chorobowego.

Pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób mogą sami kontrolować pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim. Do przeprowadzenia kontroli mogą również upoważnić jednego                    ze swoich pracowników, np. osobę odpowiedzialną za sprawy kadrowe, na podstawie imiennego upoważnienia.

Natomiast pracodawcy zatrudniający do 20 osób mogą zwrócić się do ZUS o przeprowadzenie kontroli.

Kontrole przeprowadzane przez ZUS mają na celu sprawdzenie prawidłowości orzekania                       o czasowej niezdolności do pracy tzn czy zwolnienie lekarskie nie zostało sfałszowane oraz wydane zgodnie z obowiązującymi zasadami. Ponadto kontrola ma na celu sprawdzenie prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego przez ubezpieczonego.

W czasie kontroli przez ZUS lekarz orzecznik może przeprowadzić badanie osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim, zażądać od lekarza, który wystawił zwolnienie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej oraz zlecić wykonanie dodatkowych badań w określonym terminie.

Jeżeli osoba ubezpieczona uniemożliwi przeprowadzenie badań lub nie dostarczy w terminie wyników badań, wówczas zaświadczenie lekarskie traci ważność od następnego dnia                          po wyznaczonym terminie.

W przypadku gdy osoba przeprowadzająca kontrolę nie zastanie chorego w domu, wówczas otrzyma on pismo z prośbą o wyjaśnienie gdzie był w momencie kontroli.     

Jeśli chory był na badaniach lekarskich, musi potwierdzić ten fakt stosownym zaświadczeniem.

Przebywając na zwolnieniu lekarskim ważne jest aby zwrócić uwagę na wydane zalecenia lekarza, który określa min. czy chory powinien leżeć, czy może chodzić. W każdym przypadku uzasadnione jest wyjście w celu zrealizowania recepty, czy udania się do lekarza lub na  rehabilitację.

Należy pamiętać, że wszystko zależy od indywidualnej sytuacji w jakiej znajduje się osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim. Uzasadnione jest wyjście chorego do apteki czy  na zakupy do pobliskiego sklepu, jeśli mieszka on sam lub w tym czasie nie ma osoby, której mógłby powierzyć te obowiązki. Natomiast dłuższe wyjście na zakupy np. do galerii handlowej, na spotkanie w celu towarzyskim, czy wyjazd nie usprawiedliwia nieobecności chorego w domu. Niedopuszczalne jest również wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w celu podjęcia innej pracy zarobkowej lub przeprowadzenia remontu mieszkania.

Konsekwencją nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego przez pracownika jest utrata prawa do zasiłku chorobowego za cały okres pozostawania na zwolnieniu lekarskim.

Takie zdarzenie może być powodem rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Opieka  nad chorym członkiem rodziny

Ubezpieczony ma prawo skorzystać ze zwolnienia lekarskiego w celu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny.

Prawo do świadczenia opiekuńczego przysługuje bez okresu wyczekiwania tj. bez względu na czas podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Rodzicom lub opiekunom dziecka do 14 roku życia przysługuje do 60 dni w roku zwolnienia lekarskiego w celu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem.

Natomiast w przypadku gdy zachoruje dziecko powyżej 14 roku życia lub inny członek rodziny, przysługuje 14 dni zwolnienia rocznie.

Liczba dni opieki nad chorym dzieckiem do 14 roku życia oraz chorym członkiem rodziny nie podlega sumowaniu, a zatem nie może przekroczyć 60 dni w roku.

Członkami rodziny są: małżonek, rodzice, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat, które w okresie sprawowania opieki pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Ponadto, za członka rodziny uważa się rodzica dziecka, ojczyma i macochę.

Istotne jest również, że można przebywać na zwolnieniu lekarskim w związku ze sprawowaniem opieki nad chorym członkiem rodziny, także wówczas, gdy pracownik nie mieszka z chorą osobą, ale pozostaje z nią we wspólnym gospodarstwie przez okres choroby (np. córka jedzie do innego miasta, by opiekować się chorą matką).

Prawo do zwolnienia lekarskiego i zasiłku opiekuńczego nie przysługuje pracownikowi, jeśli poza nim w gospodarstwie domowym są inni członkowie rodziny, którzy mogą zapewnić opiekę choremu.

Jednak w przypadku opieki się dzieckiem w wieku do 2 lat zasiłek może zostać wypłacony nawet wtedy, gdy inni domownicy mogliby się zająć się dzieckiem.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że ubezpieczony osobiście musi zaopiekować się chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Konieczność osobistego sprawowania opieki występuje wtedy, gdy nie ma innych członków rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić opiekę nad tymi osobami.

Uwaga! Zasiłek opiekuńczy przysługuje także mimo że wspólnie z ubezpieczonym gospodarstwo domowe prowadzi inny członek rodziny, jeżeli osoba ta jest niezdolna do sprawowania opieki                 z powodu:

·         całkowitej niezdolności do pracy,

·         choroby,

·         niepełnosprawności fizycznej lub psychicznej ze względu na wiek,

·         prowadzenia gospodarstwa rolnego,

·         odpoczynku po pracy na nocnej zmianie,

·         prowadzenia działalności pozarolniczej (mając ustalone godziny pracy),

·         niezobowiązania do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia sprawowania tej opieki.

Opieka nad dzieckiem zdrowym w wieku do 8 lat

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który ma prawo do zwolnienia od wykonywania pracy z powodu osobistego  sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia               8 lat z powodu:

·         nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola czy szkoły;                      w przypadku choroby niani zatrudnionej na podstawie umowy uaktywniającej do opieki nad dzieckiem do lat 3 lub opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem;

·         porodu lub choroby małżonka, rodzica, który stale opiekuje się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwiają sprawowanie opieki;

·         pobytu małżonka  lub rodzica stale opiekującego się dzieckiem w szpitalu lub innej placówce leczniczej.

Zleceniobiorca – jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym oraz zdrowotnym, natomiast do ubezpieczenia chorobowego może przystąpić dobrowolnie.

Jeżeli zdecyduje się przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, wówczas będą mu przysługiwały następujące świadczenia:

·         zasiłek chorobowy, a w razie długotrwałej choroby świadczenie rehabilitacyjne;

·         zasiłek opiekuńczy;

·         zasiłek macierzyński;

Zleceniobiorca nabywa prawo do świadczenia chorobowego po upływie okresu wyczekiwania wynoszącego 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Tak jak w przypadku pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego (zarówno obowiązkowego, jak i dobrowolnego), jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.

Przedsiębiorca – podobnie jak zleceniobiorca jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym oraz zdrowotnym, natomiast do ubezpieczenia chorobowego może przystąpić dobrowolnie.

Przystępując do ubezpieczenia chorobowego,  będą mu przysługiwały następujące świadczenia:

·         zasiłek chorobowy, a w razie długotrwałej choroby świadczenie rehabilitacyjne;

·         zasiłek opiekuńczy;

·         zasiłek macierzyński;

Aby móc korzystać ze świadczeń chorobowych przedsiębiorca musi terminowo opłacać składki ZUS. Zdarza się jednak, że z różnych powodów przedsiębiorca nie zapłaci w terminie składek na ubezpieczenie społeczne ( w tym również składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe). 

W takiej sytuacji ZUS wyłączy przedsiębiorcę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego           od pierwszego dnia miesiąca , za który należna składka nie została zapłacona w terminie.

Na wniosek przedsiębiorcy ZUS może wyrazić zgodę na uregulowanie składki po terminie               i przywrócenie ubezpieczenia. Wniosek należy złożyć w jednostce terenowej ZUS podając w nim powód opóźnienia zapłaty należnych składek. Urzędnicy ZUS każdą sprawę rozpatrują indywidualnie biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności.

Za okres choroby przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy. Jeżeli choroba trwa przez część miesiąca, składki obliczane są proporcjonalnie za pozostałą część miesiąca. Składka zdrowotna nie podlega proporcjonalnemu rozliczeniu, dlatego należy co miesiąc  opłacać ją w całości.

Kwota zasiłku zależy od wysokości składki chorobowej opłacanej przez przedsiębiorcę w ciągu             12 miesięcy poprzedzających chorobę.

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy jest przyznawany i wypłacany po złożeniu przez ubezpieczonego pracownika , zleceniobiorcę wniosku na formularzu ZUS Z-15, a przez przedsiębiorcę wniosku na formularzu ZUS Z-3b

Ponadto dodatkowo  wymagane są następujące dokumenty:

·         zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy,

·         oświadczenie o pozostawaniu we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki- jeśli ubezpieczony ubiega się o zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny,

·         oświadczenie pracownika o zamknięciu placówki, do której uczęszcza dziecko;

·         zaświadczenie lekarskie w przypadku porodu, choroby małżonka lub rodzica stale opiekującego się dzieckiem;

·         zaświadczenie lekarskie w przypadku pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem w zakładzie opieki zdrowotnej (dotyczy ubiegania się o zasiłek opiekuńczy w związku ze sprawowaniem opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat).