Wszystko o zwolnieniach lekarskich
Komu przysługuje płatne
zwolnienie lekarskie:
Prawo
do świadczenia chorobowego przysługuje zarówno pracownikowi zatrudnionemu na
postawie mowy o pracę, jak i zleceniobiorcy, a także przedsiębiorcy
prowadzącemu działalność gospodarczą. Z uwagi na to, iż zasady przyznawania
świadczeń chorobowych różnią się, postaram się poniżej omówić poszczególne
grupy.
Pracownik - zatrudniony
na podstawie umowy o pracę
Prawo do świadczenia
chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy przysługuje osobie, która
posiada staż ubezpieczeniowy co najmniej 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia
chorobowego.
Do okresu 30 dni wliczane są
wcześniejsze okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu o ile między tymi
okresami nie wystąpiła przerwa przekraczająca 30 dni.
Pracownik może nabyć prawo do
świadczenia chorobowego bez względu na długość obecnego ubezpieczenia
chorobowego, jeśli spełnia jeden z warunków, które określa ustawa zasiłkowa:
·
posiada wcześniejszy co najmniej 10-letni okres
obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego (bez znaczenia, jak długa przerwa
wystąpiła w ubezpieczeniu chorobowym), dodam że nie zalicza się do tego okresu
urlopu wychowawczego i bezpłatnego;
·
niezdolność do pracy spowodowana została
wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
·
jest absolwentem szkoły lub szkoły wyższej i
został objęty ubezpieczeniem chorobowym
w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu
ukończenia studiów wyższych,
· był
posłem lub senatorem i przystąpił do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90
dni od ukończenia kadencji.
Jaki czas możemy przebywać
na zwolnieniu lekarskim
Na zwolnieniu lekarskim można przebywać 182 dni,
w
przypadku gruźlicy oraz ciąży - 270 dni.
Jeżeli po zakończeniu okresu
chorobowego, nadal pracownik jest niezdolny do pracy wówczas ZUS może przyznać
świadczenie rehabilitacyjne lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Wynagrodzenie na zwolnieniu
lekarskim
Przebywając na zwolnieniu lekarskim pracownik otrzyma 80% podstawy
wynagrodzenia,
w przypadku pobytu w szpitalu 70% ,
natomiast
w przypadku choroby zawodowej, wypadku przy pracy oraz choroby w czasie ciąży –
100% podstawy wynagrodzenia.
Za pierwsze 33 dni choroby
pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe, które jest wypłacane przez
pracodawcę. Jeżeli choroba trwa dłużej, pracownik otrzymuje zasiłek chorobowy,
który jest wypłacany od 34 dnia choroby.
Zasiłek chorobowy wypłacany jest przez ZUS, jeśli pracodawca miał
zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego do 20 osób wg stanu na dzień 30
listopada poprzedniego roku.
Natomiast
jeśli zgłoszonych było powyżej 20 osób, wówczas zasiłek chorobowy wypłaca
pracodawca.
Wyjątek stanowią pracownicy po
50 roku życia – wynagrodzenie chorobowe płatne jest do 14 dni, natomiast
później już zasiłek chorobowy.
Powiadomienie pracodawcy o
chorobie
W przypadku choroby pracownik
zobowiązany jest niezwłocznie powiadomić pracodawcę o przyczynie nieobecności
w sposób przyjęty z danym zakładzie pracy.
Zwolnienie lekarskie wydawane
jest przez lekarza w dwóch formach:
·
papierowej – wówczas na dostarczenie
zwolnienia pracodawcy mamy czas 7 dni licząc od następnego dnia po
wystawieniu zwolnienia. Możemy je dostarczyć za pośrednictwem osób trzecich np.
rodziny, lub za pośrednictwem poczty – listem poleconym, najlepiej za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
·
elektronicznej – od 1 stycznia 2016 r.
lekarze mogą wystawiać zwolnienia lekarskie w wersji elektronicznej.
Lekarz wystawiając w takiej formie zwolnienie, przesyła je do ZUS, który
udostępnia je pracodawcy na profilu PUE ZUS. Wówczas pracownik zwolniony jest z
obowiązku przekazania dokumentu do pracodawcy.
Wystawianie zwolnień lekarskich
w formie papierowej oraz elektronicznej będzie obowiązywało do końca 2017 roku. Natomiast od
1 stycznia 2018 roku zwolnienia lekarskie będą wystawiane wyłącznie w
wersji elektronicznej.
Kontrole zwolnień lekarskich
Osoby przebywające na
zwolnieniach lekarskich mogą spodziewać się kontroli przez płatnika świadczenia
chorobowego.
Pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób mogą sami kontrolować
pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim. Do przeprowadzenia kontroli
mogą również upoważnić jednego ze swoich pracowników, np.
osobę odpowiedzialną za sprawy kadrowe, na podstawie imiennego upoważnienia.
Natomiast pracodawcy zatrudniający do 20 osób mogą zwrócić się do ZUS
o przeprowadzenie kontroli.
Kontrole przeprowadzane przez
ZUS mają na celu sprawdzenie prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności
do pracy tzn czy zwolnienie lekarskie nie zostało sfałszowane oraz wydane
zgodnie z obowiązującymi zasadami. Ponadto kontrola ma na celu sprawdzenie
prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego przez ubezpieczonego.
W czasie kontroli przez ZUS
lekarz orzecznik może przeprowadzić badanie osoby przebywającej na zwolnieniu
lekarskim, zażądać od lekarza, który wystawił zwolnienie lekarskie
udostępnienia dokumentacji medycznej oraz zlecić wykonanie dodatkowych badań w
określonym terminie.
Jeżeli osoba ubezpieczona
uniemożliwi przeprowadzenie badań lub nie dostarczy w terminie wyników badań,
wówczas zaświadczenie lekarskie traci ważność od następnego dnia po wyznaczonym
terminie.
W przypadku gdy osoba przeprowadzająca kontrolę nie zastanie chorego w
domu, wówczas otrzyma on pismo z prośbą o wyjaśnienie gdzie był w momencie
kontroli.
Jeśli
chory był na badaniach lekarskich, musi potwierdzić ten fakt stosownym
zaświadczeniem.
Przebywając na zwolnieniu
lekarskim ważne jest aby zwrócić uwagę na wydane zalecenia lekarza, który
określa min. czy chory powinien leżeć, czy może chodzić. W każdym przypadku
uzasadnione jest wyjście w celu zrealizowania recepty, czy udania się do
lekarza lub na rehabilitację.
Należy pamiętać, że wszystko
zależy od indywidualnej sytuacji w jakiej znajduje się osoba przebywająca na
zwolnieniu lekarskim. Uzasadnione jest wyjście chorego do apteki czy na zakupy do pobliskiego sklepu, jeśli
mieszka on sam lub w tym czasie nie ma osoby, której mógłby powierzyć te
obowiązki. Natomiast dłuższe wyjście na zakupy np. do galerii handlowej, na
spotkanie w celu towarzyskim, czy wyjazd nie usprawiedliwia nieobecności
chorego w domu. Niedopuszczalne jest również wykorzystywanie zwolnienia
lekarskiego w celu podjęcia innej pracy zarobkowej lub przeprowadzenia remontu
mieszkania.
Konsekwencją nieprawidłowego
wykorzystania zwolnienia lekarskiego przez pracownika jest utrata prawa do
zasiłku chorobowego za cały okres pozostawania na zwolnieniu lekarskim.
Takie zdarzenie może być
powodem rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Opieka nad chorym członkiem rodziny
Ubezpieczony ma prawo
skorzystać ze zwolnienia lekarskiego w celu sprawowania opieki nad chorym
członkiem rodziny.
Prawo do świadczenia
opiekuńczego przysługuje bez okresu wyczekiwania tj. bez względu na czas
podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Rodzicom lub opiekunom dziecka do 14 roku życia przysługuje do 60
dni w roku zwolnienia lekarskiego w celu sprawowania opieki nad chorym
dzieckiem.
Natomiast w przypadku gdy zachoruje dziecko powyżej 14 roku życia lub
inny członek rodziny, przysługuje 14 dni zwolnienia rocznie.
Liczba dni opieki nad chorym
dzieckiem do 14 roku życia oraz chorym członkiem rodziny nie podlega sumowaniu,
a zatem nie może przekroczyć 60 dni w roku.
Członkami rodziny są:
małżonek, rodzice, teściowie, dziadkowie, wnuki,
rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat, które w okresie sprawowania opieki
pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Ponadto, za członka rodziny uważa
się rodzica dziecka, ojczyma i macochę.
Istotne jest również, że można
przebywać na zwolnieniu lekarskim w związku ze sprawowaniem opieki nad chorym
członkiem rodziny, także wówczas, gdy pracownik nie mieszka z chorą osobą, ale
pozostaje z nią we wspólnym gospodarstwie przez okres choroby (np. córka jedzie
do innego miasta, by opiekować się chorą matką).
Prawo
do zwolnienia lekarskiego i zasiłku opiekuńczego nie przysługuje pracownikowi,
jeśli poza nim w gospodarstwie domowym są inni członkowie rodziny, którzy mogą
zapewnić opiekę choremu.
Jednak w
przypadku opieki się dzieckiem w wieku do 2 lat zasiłek może zostać wypłacony
nawet wtedy, gdy inni domownicy mogliby się zająć się dzieckiem.
Zasiłek
opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że ubezpieczony osobiście musi
zaopiekować się chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Konieczność
osobistego sprawowania opieki występuje wtedy, gdy nie ma innych członków
rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić opiekę nad
tymi osobami.
Uwaga! Zasiłek opiekuńczy
przysługuje także mimo że wspólnie z ubezpieczonym gospodarstwo domowe prowadzi
inny członek rodziny, jeżeli osoba ta jest niezdolna do sprawowania opieki z powodu:
·
całkowitej niezdolności do pracy,
·
choroby,
·
niepełnosprawności fizycznej lub psychicznej ze
względu na wiek,
·
prowadzenia gospodarstwa rolnego,
·
odpoczynku po pracy na nocnej zmianie,
·
prowadzenia działalności pozarolniczej (mając
ustalone godziny pracy),
·
niezobowiązania do sprawowania opieki na podstawie
przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia sprawowania tej
opieki.
Opieka nad dzieckiem zdrowym
w wieku do 8 lat
Zasiłek opiekuńczy przysługuje
ubezpieczonemu, który ma prawo do zwolnienia od wykonywania pracy z powodu
osobistego sprawowania opieki nad
zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat z powodu:
·
nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu
dziecięcego, przedszkola czy szkoły; w przypadku choroby niani
zatrudnionej na podstawie umowy uaktywniającej do opieki nad dzieckiem do lat 3
lub opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem;
·
porodu lub choroby małżonka, rodzica, który
stale opiekuje się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwiają
sprawowanie opieki;
·
pobytu małżonka
lub rodzica stale opiekującego się dzieckiem w szpitalu lub innej
placówce leczniczej.
Zleceniobiorca – jest
objęty obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym oraz zdrowotnym, natomiast do
ubezpieczenia chorobowego może przystąpić dobrowolnie.
Jeżeli zdecyduje się przystąpić
do ubezpieczenia chorobowego, wówczas będą mu przysługiwały następujące
świadczenia:
·
zasiłek chorobowy, a w razie długotrwałej
choroby świadczenie rehabilitacyjne;
·
zasiłek opiekuńczy;
·
zasiłek macierzyński;
Zleceniobiorca nabywa prawo do
świadczenia chorobowego po upływie okresu wyczekiwania wynoszącego 90 dni
nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Tak jak w przypadku pracownika
zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, do tego okresu wlicza się poprzednie
okresy ubezpieczenia chorobowego (zarówno obowiązkowego, jak i dobrowolnego),
jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.
Przedsiębiorca –
podobnie jak zleceniobiorca jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym
oraz zdrowotnym, natomiast do ubezpieczenia chorobowego może przystąpić dobrowolnie.
Przystępując do ubezpieczenia
chorobowego, będą mu przysługiwały
następujące świadczenia:
·
zasiłek chorobowy, a w razie długotrwałej
choroby świadczenie rehabilitacyjne;
·
zasiłek opiekuńczy;
·
zasiłek macierzyński;
Aby móc korzystać ze świadczeń chorobowych
przedsiębiorca musi terminowo opłacać składki ZUS. Zdarza się jednak, że z
różnych powodów przedsiębiorca nie zapłaci w terminie składek na ubezpieczenie
społeczne ( w tym również składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe).
W takiej sytuacji ZUS wyłączy
przedsiębiorcę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od pierwszego dnia miesiąca , za
który należna składka nie została zapłacona w terminie.
Na wniosek przedsiębiorcy ZUS
może wyrazić zgodę na uregulowanie składki po terminie i przywrócenie ubezpieczenia.
Wniosek należy złożyć w jednostce terenowej ZUS podając w nim powód opóźnienia
zapłaty należnych składek. Urzędnicy ZUS każdą sprawę rozpatrują indywidualnie
biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności.
Za okres choroby przedsiębiorca
nie opłaca składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy. Jeżeli choroba
trwa przez część miesiąca, składki obliczane są proporcjonalnie za pozostałą
część miesiąca. Składka zdrowotna nie podlega proporcjonalnemu rozliczeniu,
dlatego należy co miesiąc opłacać ją w
całości.
Kwota zasiłku zależy od
wysokości składki chorobowej opłacanej przez przedsiębiorcę w ciągu 12 miesięcy poprzedzających
chorobę.
Dokumenty niezbędne do
wypłaty zasiłku opiekuńczego
Zasiłek opiekuńczy jest
przyznawany i wypłacany po złożeniu przez ubezpieczonego pracownika ,
zleceniobiorcę wniosku na formularzu ZUS Z-15, a przez przedsiębiorcę wniosku
na formularzu ZUS Z-3b
Ponadto dodatkowo wymagane są następujące dokumenty:
·
zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności
do pracy,
·
oświadczenie o pozostawaniu we wspólnym
gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki- jeśli ubezpieczony ubiega
się o zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny,
·
oświadczenie pracownika o zamknięciu placówki,
do której uczęszcza dziecko;
·
zaświadczenie lekarskie w przypadku porodu,
choroby małżonka lub rodzica stale opiekującego się dzieckiem;
·
zaświadczenie lekarskie w przypadku pobytu
małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem w
zakładzie opieki zdrowotnej (dotyczy ubiegania się o zasiłek opiekuńczy w
związku ze sprawowaniem opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8
lat).